Biografie 25 jaar kunstenaarschap Barbara Houwers

Drs Diana Kostman. De menselijkheid van het materiaal.

Kunstenares Barbara Houwers werd vooral bekend vanwege haar schilderijen van menselijke figuren, veelal geschilderd in ingetogen aardetinten, later gevolgd door meer abstracte kunstwerken opgezet in geometrische patronen en soms ook felle kleuren. Meer recentelijk zijn er ook driedimensionale werken ontstaan en objecten ontworpen met de 3Dprinttechniek. Dit lijkt een grote stijlbreuk te zijn maar zoals bij veel kunstenaars is er ook bij Houwers sprake van een logische verdere ontwikkeling van haar basisvormen.

Binnen het oeuvre van Barbara Houwers speelt de mens de hoofdrol. Dit geldt al voor haar vroege autonome werken waar zij begin jaren negentig na haar opleiding aan de HKU mee debuteerde. In deze periode is het vooral de gestileerde en geïsoleerde mens die we in haar schilderijen zien. Door de mens te combineren met vormen en kleuren ontstaat als het ware een levensverhaal waarbij emoties en ervaringen worden uitgebeeld die in ons bestaan voorkomen. In de loop van de jaren negentig werd dit thema verder uitgewerkt door meerdere mensfiguren aan de compositie toe te voegen waardoor er sprake is van verbinding en communicatie tussen de mensen. Deze werken roepen sterk herkenbare gevoelens op voor de toeschouwer. Houwers’ techniek breidde zich uit van een traditionele schildertechniek naar een meer experimentele behandeling van haar materialen. Het penseel werd gedeeltelijk vervangen door het paletmes en naast verf, deden ook andere materialen als zand en kunsthars hun intrede. Deze experimentele behandeling van het materiaal keerde ook terug bij de serie werken waar Houwers aan het begin van het millennium aan werkte en waarin het aspect ruimte de boventoon voerde. In deze werken werd de mensfiguur gecombineerd met een ‘open’ ruimte, opgebouwd uit lagen verf, zand en kunsthars. Door het open karakter werd het contemplatieve element van de werken versterkt. Er ontstond letterlijk ruimte voor overdenking.

De eerste stappen richting geometrie ontstonden al met de serie koffertjes uit 2007 waarin de menselijke figuren worden aangevuld met een koffer, metafoor voor de ervaringen die de mens opdoet tijdens zijn levensreis. Thematisch sluiten deze werken naadloos aan bij het eerdere werk van Houwers maar de techniek gaat meer richting de geometrische vorm.
Vanaf 2010 wordt de nadruk op de hoekige vorm nog sterker en brengt Houwers de verf met het paletmes in krachtige en herhalende vormen aan. De menselijke figuur wordt een contourlijn tegenover een achtergrond die in geometrische kleurvlakken is opgedeeld. In deze vlakken is al de nieuwe weg te zien die Houwers enkele jaren later in zou slaan.
De schoonheid van deze kunst wordt gevormd door de technieken en materialen die Houwers heeft gebruikt. Hierdoor ontstaat een kunst die bovenal verwijst naar zichzelf en minder naar de tastbare wereld, vergelijkbaar met het abstract expressionisme uit de jaren vijftig van de twintigste eeuw. De schoonheid van het formele werk van Houwers zit in de structuren van verf en het gebruik van subtiele of juist contrasterende kleuren. In hun schoonheid spreken de werken nog steeds de toeschouwer aan op het emotionele niveau maar niet op een verhalende manier.

De zoektocht naar een nieuwe formele kunst heeft haar meer recentelijk ook op het pad van de driedimensionale kunst gebracht. De vernieuwing vindt de laatste jaren vooral plaats in het experimenteren met ruimtelijke vormen. Deze zoektocht naar vormen en materialen beschouwt Houwers als zeer inspirerend. Vaak werkt zij op intuïtieve wijze, met name in een materiaal als klei. Gevoelsmatig brengt het haar terug naar haar academietijd toen haar kunst nog in dienst stond van het experimenteren. Een nieuwe vorm die uit deze experimenten is ontstaan, is de gestileerde bladvorm. Deze vorm is op bijna organische wijze verder ontwikkeld vanuit de gestileerde mensvormen waardoor haar werk ondanks de nieuwe materialen en technieken een sterke continuïteit heeft behouden. Zowel haar schilderijen als haar driedimensionale objecten bewegen zich op het grensvlak tussen abstractie en het figuratieve. De manier waarop zij de klei behandelt is vergelijkbaar met haar schilderwijze. Ze bewerkt de klei met het paletmes waardoor prachtige structuren in het materiaal ontstaan.

In haar keramische werken zoekt zij naar krachtige vormen in combinatie met verstilling. Inspiratie hiervoor haalt zijn onder meer uit de Japanse keramische kunsten die vaak een treffende schoonheid van de eenvoud laten zien. Dat is ook waar Houwers in haar werk naar streeft. Het is de weergave van de essentie door overbodige details weg te laten. Door gebruik te maken van herhalende vormen komt de schoonheid van het materiaal het best tot zijn recht en ontstaat een gevoel van rust. Waar haar werken die zijn voortgekomen uit het boetseren in klei (haar keramiek en haar bronzen beelden) vooral zijn ontstaan vanuit een intuïtieve werkwijze, geldt voor haar 3Dprints dat deze juist op zeer rationele wijze ontstaan. Toch ligt vaak een intuïtief werk ten grondslag aan de 3D-prints, zodat ook deze werken wat betreft de stijl perfect binnen het oeuvre van Houwers passen. Zo wordt bijvoorbeeld een oorspronkelijk beeld in klei gescand, via een digitaal programma bewerkt en ontstaat vervolgens een nieuw beeld dat geprint kan worden in de 3D-techniek.
De zoektocht van Houwers heeft haar uiteindelijk teruggebracht naar de absolute basis van de kunst waarbij de liefde voor het materiaal het onderwerp is geworden. Hoewel het onderwerp ogenschijnlijk verschoven is van de mens naar het materiaal, blijft de menselijkheid in haar werken toch gewaarborgd. Hierdoor ontstaat een abstracte formele kunst die de menselijke emotie direct aanspreekt en weergeeft, een gedurfde combinatie waar slechts weinig kunstenaars zich aan wagen. Barbara Houwers heeft niet alleen de durf de tegenstelling tussen het rationeel geometrische en het emotionele weer te geven, zij heeft er bovenal het talent voor.

2018 Diana Kostman. Kunsthistorica

Biography  Barbara Houwers 25 years as an artist. By Diana Kostman M.A.
The human characteristic of the material

Artist Barbara Houwers above all became known for her paintings of human figures, mostly painted in subdued earth tones, followed later by more abstract works of art set up in geometrical patterns and sometimes in bright colours as well. More recently three- dimensional works have been created as well as objects designed by 3Dprint technology. This seem a significant breach of style but, as is the case with many artists, this is actually a logical development of Houwers’ basic forms.

The human figure dominates Barbara Houwers’ oeuvre. This was already the case in her early autonomous works when she debuted in the early 1990s after her training at the HKU Academy. In her paintings from that period we see mainly stylised and isolated human figures.   By combining the human figure with forms and colours, a life-story evolves in which emotions and experiences from that life are expressed. Throughout the 1990s this theme was developed further by adding more human figures to the composition, thereby creating  a sense of connection and communication amongst the figures. These works evoke a strong sense of recognition with the viewer. Houwers’ technique  widened from traditional painting to a more experimental use of her material. The paintbrush was partly exchanged for a palette knife and next to paint other forms of material were introduced such as sand and synthetic resin. This experimental approach to her material also re-appeared in a series of artworks Houwers was working on at the beginning of the millennium and in which the aspect of space was the dominating factor. In these artworks the human figure was combined with an ‘open’ space, built up from layers of paint, sand and resin. The contemplative element in these works was emphasized by its open character. It literally created space for contemplation.

The first steps towards geometry already appeared in the luggage series of 2007 where small cases were added to the human figures as metaphor for experiences gained during the journey of life. Thematically these works have a seamless fit with Houwers’ earlier work but her technique is shifting towards the geometrical form.                                                                           From 2010 onward the angular form is being emphasized and Houwers applies her paint with a  palette knife in forceful and repetitive strokes. The human figure becomes a contour against a background divided into geometrical colour blocks. In these blocks we can already distinguish the new path that Houwers will take in years to come.                                                 The beauty of these artworks is created by techniques and materials used by Houwers. Hereby art is created which above all refers to itself and less so to the tangible world, comparable to the abstract expressionism from the 1950s. In Houwers’ formal work beauty is to be found in paint structures and the use of subtle or sometimes contrasting colours. In their beauty these works still appeal to the viewer on an emotional level but not on a narrative level.

The search for a new formal art form has recently set her on the path of three-dimensional art. In the past years renewal has mainly occurred in experimenting with spatial forms. Houwers considers this search for forms and materials as very inspirational. She often works intuitively, especially when using clay. Instinctively it takes her back to her academy years when her art was still marked by experimenting. A new form which has evolved from these experiments is the stylised shape of a leaf. This form has been developed almost organically from the stylised human figures and therefore her work has retained a strong continuity despite the new materials and techniques. Both her paintings and her three-dimensional objects interface between abstraction and figuration. The way she handles her clay is comparable to her way of painting. She works the clay with the palette knife creating beautiful structures in the material.

 

In her ceramic works she searches for strong forms combined with a sense of stillness. She draws her inspiration for these works amongst others from Japanese ceramic art which often demonstrates the striking beauty of simplicity. That is also what Houwers strives for in her work. It is the rendering of essence by leaving out superfluous details. By making use of repetitive forms the beauty of the material comes into its own and creates a sense of quietness. Whereas her artworks created from modelling clay (her ceramics and her bronze sculptures) have been created out of an intuitive approach, her three-dimensional prints have come about through a very rational work process. And yet, often an intuitive work forms the basis of her 3D prints and therefore, stylistically, these works fit perfectly in Houwers’ oeuvre. For example, an original clay sculpture will be scanned, then edited digitally, and subsequently a new sculpture will come into being which can then be printed using 3D techniques.                                                                                                                   Houwers’ search  has ultimately led her back to the absolute basis of art whereby the love of materials becomes the main subject matter. Although the subject matter has seemingly shifted from the human figure to materials, the human factor in her artworks is safeguarded. Therefore an abstract formal art has gradually arisen which directly reflects and appeals to human emotions, a bold combination which few artists  dare to chance. Barbara Houwers does not only have the guts to contrast the rationally geometrical with the emotional , she above all has the talent to do so.  

 

2018  Diana Kostman. Art Historian

translated